Historia i kalendarium SBP - Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich jest jedną z największych organizacji pozarządowych w Polsce, zrzeszającą osoby związane zawodowo lub naukowo z bibliotekoznawstwem i informacją naukową. Liczy około 8 tys. członków reprezentujących wszystkie rodzaje bibliotek, najwięcej (ok. 70%) pracuje w bibliotekach publicznych, ok. 9% – w bibliotekach naukowych. Swoim zasięgiem obejmuje cały kraj: w 16 okręgach działa 280 kół w 55 oddziałach.

Organizacja powstała w 1917 r. jako Związek Bibliotekarzy Polskich (ZBP) z inicjatywy dyrektorów warszawskich bibliotek, historyków, bibliofilów, bibliotekarzy i społeczników świadomych znaczenia bibliotek dla przyszłości polskiej nauki, kultury i edukacji. Liczyła 117 członków. Pierwszym jej przewodniczącym był Ignacy Tadeusz Baranowski, wybitny historyk, dyrektor Biblioteki Ordynacji Krasińskich.

W latach 1946–1953 działała pod nazwą Związek Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, działające pod aktualną nazwą od 1953 roku, kontynuuje działalność ZBP. Od 1927 r. jest członkiem Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich (IFLA).

Podobnie jak w pierwszych latach działalności misją Stowarzyszenia jest „działanie na rzecz rozwoju bibliotekarstwa, budowanie tożsamości zawodu bibliotekarza, integracja środowiska, a także kreowanie pozytywnego wizerunku bibliotek i zawodu bibliotekarza” (Strategia SBP na lata 2010–2021).

Początek Stowarzyszenia w Polsce południowo-wschodniej sięga drugiej połowy lat czterdziestych. 16 czerwca 1947 r. powstało w Rzeszowie Koło Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich, którego przewodniczącym został dr Tadeusz Stanisz, nauczyciel z wykształcenia – historyk. Zasługą koła było, m.in. zorganizowanie w latach 1948 i 1949 kursów dla bibliotekarzy w Sanoku i Łańcucie.

1 kwietnia 1955 r. utworzony został Okręg Rzeszowski Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Na pierwszą przewodniczącą Okręgu wybrano Zofię Strzelecką (znaną pod późniejszym nazwiskiem – Staniszowa). Okręg posiadał 4 oddziały. Głównym kierunkiem jego działań było szkolenie bibliotekarzy i opieka merytoryczna nad nimi.

Pierwsze lata działalności Okręgu to wytężony okres budowania struktur Stowarzyszenia. W powiatach powstają oddziały: 1955 r. – Łańcut, Mielec, Przeworsk, Rzeszów, Sanok, 1956 r. – Jarosław, Jasło, Lubaczów, Przemyśl, 1957 r. – Krosno, 1958 r. – Kolbuszowa. W latach 1968–1969 rozpoczynają działalność kolejne oddziały w: Brzozowie, Dębicy, Leżajsku, Lesku-Ustrzykach, Nisku, Ropczycach, Stalowej Woli i Tarnobrzegu. W okresie największego rozwoju organizacyjnego Okręg Rzeszowski liczył 21 oddziałów powiatowych i ponad 600 członków.

Po 1960 r. prace Stowarzyszenia skoncentrowane były na działaniach integrujących biblioteki różnych sieci w zakresie informacji o zbiorach bibliotecznych. Znaczącym osiągnięciem Okręgu było powierzenie mu organizacji Krajowego Zjazdu SBP w 1975 r. w Rzeszowie. Władze Stowarzyszenia w ten sposób doceniły dorobek organizacyjny i organizatorski Okręgu.

W kolejnych kadencjach funkcje przewodniczących Zarządu Okręgu pełnili: Stanisław Gabryel (1958–1960), Zbigniewa Schultis (1960–1968), Aleksandra Miś (1968–1970), Zdzisław Daraż (1970–1972 i 1977–1993), Ludmiła Tokarska (1972–1977) i Gabriela Radomska (1993–2001).

W latach 1976–2001 działalność Okręgu była skupiona głównie na zagadnieniach szkoleniowych bibliotekarzy i doskonaleniu ich działalności zawodowej oraz popularyzacji Stowarzyszenia w społeczeństwie (publikacja Andrzej Jagusztyn, Zofia Staniszowa, „Kalendarium działalności Okręgu Rzeszowskiego SBP w latach 1947–1997”, SBP Zarząd Okręgu, Rzeszów 2000).

W latach 2001–2002 dokonano prac scaleniowych, polegających na powrocie do poprzedniego stanu sprzed reformy administracyjnej z 1975 r. Na mocy uchwały nr 11/2001 Zarządu Głównego SBP z 30 listopada 2001 r. powołano 16 okręgów, działających na terenie 16 województw. Natomiast 3 okręgi na Podkarpaciu: Krosno, Przemyśl i Tarnobrzeg przekształcono na podstawie postanowień tamtejszych zjazdów okręgowych w oddziały.

Nowy układ podziału administracyjnego kraju obowiązujący od 1999 r. był praktycznie wdrażany w życie w odniesieniu do naszych struktur statutowych od Zjazdu Okręgowego w 2002 r. Począwszy od 2002 r. Okręg wyszedł z szeroką informacją do społeczeństwa o bibliotekach oraz pracownikach książki i słowa drukowanego. Znalazło to wyraz w uczestnictwie w ogólnopolskich konkursach SBP: Tydzień Bibliotek, Mistrz Promocji Czytelnictwa, Bibliotekarz Roku. Ponadto promowaliśmy aktywnie we współpracy z bibliotekami powiatowymi ogólnopolskie akcje propagujące czytelnictwo, m.in.: Cała Polska Czyta Dzieciom (laureatem była MBP w Jaśle, która zgromadziła największą liczbę statuetek), Konkurs Literackiej Twórczości Dzieci i Młodzieży oraz Twórcy – Słowa – Pokolenia (MBP w Jaśle), Łamiąc milczenie (MBP w Tarnobrzegu), Krośnieński Konkurs Literacki i Krośnieński Mistrz Ortografii (KBP w Krośnie), Międzynarodowa Literacka Jesień Pogórza (MiPBP w Kolbuszowej). Wymienione powyżej konkursy mają charakter cykliczny – odbywają się co roku.

Z inicjatywy SBP większość bibliotek publicznych bierze udział w odbywającej się każdego roku od 8 do 15 maja ogólnopolskiej akcji „Tydzień Bibliotek”, połączonej z Dniem Bibliotekarza (8 maja). Jest to największy w skali kraju program popularyzujący znaczenie bibliotek w życiu społecznym i kulturalnym. Za najciekawsze wydarzenia organizowane w ramach Tygodnia Bibliotek Stowarzyszenie przyznaje bibliotekom nagrody i wyróżnienia.

Zadaniem konkursów jest jak najszersza popularyzacja działalności bibliotek poprzez pokazanie najciekawszych form ich aktywności, popularyzacja czytelnictwa oraz pracowników bibliotek wyróżniających się dokonaniami zawodowymi, a także działalnością społeczną. Stowarzyszenie przyznaje medale i odznaczenia bibliotekarzom wyróżniającym się w działalności stowarzyszeniowej, a także przedstawicielom innych zawodów i władz samorządowych za zasługi dla rozwoju bibliotekarstwa: Honorowa Odznaka Stowarzyszenia (od 1967 r.), Medal „W Dowód Uznania” (od 1997 r.). Bibliotekom, instytucjom i organizacjom przyznawany jest Medal „Bibliotheca Magna Perennisque” za zasługi dla rozwoju bibliotekarstwa i czytelnictwa.

W ramach zadania z zakresu popularyzacji zbiorów i usług bibliotecznych oddziały i koła Stowarzyszenia podejmowały wspólnie z większymi bibliotekami miejskimi edycję periodyków, których adresatem był jak najszerszy krąg odbiorców. W tym miejscu należy wymienić m.in.: „Krośnieńskie Zeszyty Biblioteczne” (ukazujące się od 1991 r. do chwili obecnej), „Bibliotekarza Rzeszowskiego” (1995–1998), „Przemyski Przegląd Kulturalny” (od 2006, w 2016 r. pismo obchodziło 10-lecie istnienia) i „Biuletyn Informacyjny PBP” (1995–1999), „Biuletyn Informacyjny MBP w Jaśle” (od 2003 r.).

W kadencjach lat 2002–2017 przewodniczącymi Zarządu Okręgu były: Halina Piotrowska (2002–2005), Dorota Rzeszutek (2005–2009 i 2009–2013) i Małgorzata Sierżęga (2013–2017).

Dorobkiem ostatnich dwóch kadencji Zarządu Okręgu SBP było m.in.:

Zorganizowanie form podnoszenia kwalifikacji zawodowych dla członków Stowarzyszenia: 29 sierpnia 2011 r. – szkolenia pn. „Słowa i sława – podstawy tworzenia informacji prasowych oraz relacji z mediami”, prowadzonego przez Agatę Szczotkę-Sarnę (ok. 20 osób) oraz 15 kwietnia 2014 r. – warsztatów pt. „Ochrona danych osobowych w bibliotece”, prowadzonych przez Sylwię Czub-Kiełczewską (15 osób).
Pozyskanie środków finansowych w ramach „Małych zleceń 2012” w wys. 6 tys. zł na wydanie publikacji „XV-wieczny dokument arcybiskupa Jana Rzeszowskiego w zbiorach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie” w opracowaniu dr Wioletty Zawitkowskiej, pracownika naukowego UR, w nakładzie 222 egzemplarzy. Publikacja popularyzuje wiedzę nt. historii rodu Rzeszowskich, pierwszych właścicieli miasta oraz umożliwia dostęp do rękopisu historykom i miłośnikom regionu.
Współorganizacja konferencji „Cyfryzacja oraz wydawnictwa elektroniczne a zbiory tradycyjne w województwie podkarpackim” 17 kwietnia 2013 r. w Przemyślu we współpracy z Oddziałem Przemyskim SBP, Przemyską Biblioteką Publiczną oraz Podkarpackim Centrum Edukacji Nauczycieli Oddziałem w Przemyślu. W konferencji udział wzięli prezydent Miasta Przemyśla Robert Choma, przewodnicząca Zarządu Głównego SBP Elżbieta Stefańczyk, dyrektorzy bibliotek, instytucji kultury i edukacji, bibliotekarze różnych typów podkarpackich bibliotek oraz przedstawicielki Obwodowej Biblioteki dla Dzieci we Lwowie. Celem konferencji było wskazanie na konieczność tworzenia kolekcji cyfrowych w podkarpackich bibliotekach oraz przekazywanie doświadczeń wynikających z ich tworzenia zainteresowanym placówkom.
Współorganizacja konferencji dyrektorów bibliotek powiatowych, pełniących funkcje powiatowe i miejskich zlokalizowanych w siedzibach powiatów na terenie woj. podkarpackiego. Łącznie tych konferencji we współpracy z bibliotekami powiatowymi odbyło się 7 w: 2009 r. – Sanok, 2010 r. – Krosno, 2012 r. – Jasło, 2013 r. – Jarosław, 2014 r. – Kolbuszowa, 2015 r. – Łańcut, 2016 r. – Stalowa Wola. Intencją organizatorów jest poruszanie niezwykle istotnych dla współczesnych bibliotek i bibliotekarstwa tematów dotyczących m.in.: zmian zachodzących w bibliotekach publicznych w związku ze zmieniającym się otoczeniem społecznym i rozwojem mediów elektronicznych, profilu zbiorów, czytelnictwa i nowatorskich form jego upowszechniania oraz roli bibliotekarza.
Zrealizowanie projektów szkoleniowych dotyczących organizacji warsztatów informatycznych dla mieszkańców Rzeszowa. W 2016 r. – zrealizowany został duży projekt pn. „Interaktywne warsztaty informatyczne dla mieszkańców Rzeszowa 50+” dofinansowany z Rzeszowskiego Budżetu Obywatelskiego na 2016 r. Całkowita wartość projektu 58 220 zł, w tym dofinansowanie Prezydenta Miasta Rzeszowa 49 120 zł, pozostałą wartość stanowił wkład niefinansowy w postaci pracy społecznej osób zaangażowanych w wykonanie zadania. Projekt był skierowany do osób po 50. roku życia zamieszkałych na terenie Rzeszowa. Jego celem było podniesienie kompetencji informacyjnych w zakresie stosowania nowoczesnych technik komputerowych i ich praktycznego wykorzystania w życiu codziennym. Interaktywne zajęcia prowadzone były na 2 poziomach zaawansowania – kurs podstawowy dotyczący obsługi komputera i interentu przeznaczony dla osób, które zaczynały swoja przygodę z komputerem, oraz kurs rozwijający posiadane przez uczestników umiejętności informatyczne. Dzięki udziałowi w szkoleniach osoby starsze stały się aktywnymi odbiorcami wielu oferowanych w sieci usług online. Warsztaty pozwoliły na wymianę doświadczeń oraz przekonanie się o pozytywnym wpływie nowych technologii na życie człowieka w każdym wieku. Łącznie przeszkolonych zostało 200 osób. W 2017 r. – realizowany był kolejny projekt pn. „Seniorzy w świecie nowych technologii – warsztaty informatyczne dla mieszkańców Rzeszowa” w ramach zadania publicznego Urzędu Miasta Rzeszowa „Interaktywne warsztaty informatyczne dla mieszkańców Rzeszowa w wieku 50+”. Celem zadania było podniesienie umiejętności komputerowych mieszkańców Rzeszowa w wieku 50+ oraz osób niepełnosprawnych z dysfunkcjami narządu wzroku, słuchu i ruchu. Całkowita wartość projektu wynosi 26 250 zł, w tym dofinansowanie Prezydenta Miasta Rzeszowa 22 150 zł, pozostała wartość – 4 100 zł stanowi wkład niefinansowy w postaci pracy społecznej osób – członków SBP zaangażowanych w wykonanie zadania. Autorem i koordynatorem obu projektów była kol. Bożena Janda z Koła SBP Rzeszów-Miasto. Łącznie przeszkolonych zostało 115 osób. Realizacja projektów spotkała się z niezwykle przyjaznym zainteresowaniem i szerokim oddźwiękiem społecznym. Udział w zajęciach umożliwiał uczestnikom nie tylko podniesienie swoich umiejętności komputerowych, ale był też sposobem na ciekawe spędzenie czasu wolnego, a spotkania w grupach szkoleniowych – okazją do integracji i nawiązywania nowych kontaktów.
Aktywny udział podkarpackich bibliotekarzy w Ogólnopolskim Konkursie SBP na „Bibliotekarza Roku”. Od dwóch lat konkurs składa się z dwóch etapów. W pierwszym – Zarządy Okręgów wybierają regionalnych Bibliotekarzy Roku, a w ogólnopolskim finale spośród regionalnych laureatów struktury SBP i internauci wybierają Bibliotekarza Roku. Wysokie miejsca naszych koleżanek: 2012 r. – Elżbieta Tkacz, dyrektor MBP w Jarosławiu (III miejsce), 2013 r. – Bożena Janda, kierownik Działu Komputeryzacji Procesów Bibliotecznych (III miejsce), 2014 r. – Danuta Zuba, dyrektor GBP w Cmolasie (IV miejsce), 2015 r. – Agnieszka Dworak, kierownik Oddziału dla Dzieci i Młodzieży WiMBP w Rzeszowie (III miejsce) i 2016 r. – Urszula Kopeć-Zaborniak, dyrektor MBP w Cieszanowie (I miejsce), świadczą o dużym społecznym uznaniu dla prowadzonej przez nie działalności, ale są też dużym ukłonem i symbolicznym wyróżnieniem dla wszystkich podkarpackich bibliotek i bibliotekarzy za ich trudną pracę na rzecz upowszechniania książki i czytelnictwa w środowisku lokalnym.

Okręg Podkarpacki SBP na koniec 2016 r. liczył 7 oddziałów: Jasło, Kolbuszowa, Krosno, Przemyśl, Rzeszów, Rzeszów Biblioteki Naukowe, Tarnobrzeg, oraz 18 kół. Największą liczbę kół posiadał Oddział Rzeszowski – 6, Oddział Przemyski – 4, pozostałe oddziały – po 2 koła. Liczba członków wynosiła 448 osób, w tym 422 kobiety. Większość członków Okręgu zatrudniona była w bibliotekach publicznych – 413 osób (92,2%), pozostali reprezentowali biblioteki naukowe (BUR, BPRz., Biblioteka Muzeum Okręgowego) – 35 osób (7,8%).

Dla upamiętnienia 100. rocznicy powstania Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich oraz 70. rocznicy Stowarzyszenia w Polsce południowo-wschodniej Zarząd Okręgu SBP w Rzeszowie we współpracy z Zarządem Oddziału w Rzeszowie oraz WiMBP w Rzeszowie podjął się organizacji spotkania Jubileuszowego przybliżającego mieszkańcom Podkarpacia dorobek jednej z najstarszych organizacji zawodowych w Polsce oraz jej wkład w rozwój bibliotekarstwa i informacji naukowej.

Hasło jubileuszu SBP – „Wiedza i doświadczenie, tradycja i nowoczesność” – nawiązuje do cech charakteryzujących Stowarzyszenie na przestrzeni wieku działalności: kreowanie pozytywnego wizerunku bibliotek i zawodu bibliotekarza, promowanie książki i czytelnictwa, stosowanie nowoczesnych form obsługi użytkowników, doskonalenie zawodowe kadr bibliotecznych, integracja środowiska i wzmocnienie prestiżu zawodu bibliotekarza. Spotkanie jubileuszowe połączone było z uhonorowaniem najbardziej zasłużonych członków SBP odznaczeniami stowarzyszeniowymi. Dla uczczenia jubileuszu 70-lecia Zarząd Okręgu SBP w Rzeszowie prowadzi zaawansowane prace nad „Kalendarium działalności Okręgu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Rzeszowie w latach 1998–2016” w opracowaniu Andrzeja Jagusztyna i Gabrieli Radomskiej, stanowiącym kontynuację opracowania pod nieco innym tytułem obejmującym lata 1947–1997 („Kalendarium działalności Okręgu Rzeszowskiego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w latach 1947–1997” w oprac. Andrzeja Jagusztyna i Zofii Staniszowej). Obie publikacje są opracowywane przez współautorów całkowicie społecznie, za co członkowie Stowarzyszenia są im niezmiernie wdzięczni.

Opracowanie:
Małgorzata Sierżęga
dr Andrzej Jagusztyn

W latach 2017–2021 przewodniczącą Zarządu Okręgu była Małgorzata Sierżęga.

Najważniejsze wydarzenia w kadencji 2017–2021:

Współorganizacja konferencji dyrektorów bibliotek powiatowych, pełniących funkcje powiatowe i miejskich zlokalizowanych w siedzibach powiatów na terenie woj. podkarpackiego. Odbyły się 3 konferencje we współpracy z bibliotekami powiatowymi: w 2017 r. w Przemyślu, w 2018 r. w Ustrzykach Dolnych, w 2019 r. w Dębicy. Podczas wydarzeń poruszane się istotne dla współczesnych bibliotek i bibliotekarstwa tematy, m.in.: zmiany zachodzące w bibliotekach publicznych w związku ze zmieniającym się otoczeniem społecznym i rozwojem mediów elektronicznych, profil zbiorów, czytelnictwa i nowatorskich form jego upowszechniania oraz rola bibliotekarza.
Udział w Ogólnopolskim Konkursie SBP na Bibliotekarza Roku. Przez 4 kolejne edycje Podkarpaccy Bibliotekarze Roku zajmowali czołowe miejsca w II etapie konkursu: 2017 r. – Małgorzata Sońska, dyrektor MBP w Łańcucie (III miejsce); 2018 r. – Katarzyna Bednarz-Soja, kierownik Działu Informacyjno-Bibliograficznego PBP im. I. Krasickiego w Przemyślu (X miejsce); 2019 r. – Andrzej Dominik Jagodziński, dyrektor MiPBP w Kolbuszowej (V miejsce); 2020 r. – Monika Machowicz, starszy kustosz, instruktor KBP (I miejsce). Świadczy to o dużym społecznym uznaniu dla prowadzonej przez nich działalności, ale jest też dużym uznaniem i symbolicznym wyróżnieniem dla wszystkich podkarpackich bibliotek i bibliotekarzy za ich trudną pracę na rzecz upowszechniania książki i czytelnictwa w środowisku lokalnym.
Zaopiniowanie przygotowanych przez przewodniczących kół i oddziałów 24 wniosków o przyznanie odznaczeń stowarzyszeniowych szczególnie zasłużonym bibliotekarzom i aktywnym członkom SBP oraz podkarpackim bibliotekom (Medale „W Dowód Uznania”: MiGBP w Tyczynie, MBP w Lubaczowie, GBP w Czudcu, GBP w Pysznicy; Medal „Bibliotheca Magna Perennisque”: MBP w Stalowej Woli).
Zorganizowanie konkursu na najciekawsze wydarzenie realizowane w ramach Tygodnia Bibliotek: 2017 r. – 11 sprawozdań, 2018 r. – 7 sprawozdań, 2019 r. – 7 sprawozdań, 2020 r. – 2 sprawozdania, 2021 r. – 6 sprawozdań. Pomysłodawcy najbardziej oryginalnych wydarzeń otrzymali: puchar (I miejsce) i dyplomy (II i III miejsce). Nagrody były wręczane podczas konferencji dyrektorów bibliotek powiatowych, a w czasie pandemii – wysyłane pocztą.
Wydanie publikacji „Kalendarium działalności okręgu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Rzeszowie w latach 1998–2017” autorstwa Andrzeja Jagusztyna i Gabrieli Radomskiej (50 egz.).

Okręg Podkarpacki SBP na koniec 2021 r. liczył 7 oddziałów: Jasło, Kolbuszowa, Krosno, Przemyśl, Rzeszów, Rzeszów Biblioteki Naukowe i Tarnobrzeg. Największą liczbę kół posiadał Oddział Rzeszowski – 8, Oddział Przemyski – 4, w pozostałych oddziałach funkcjonowały po 2 koła. W szeregach Stowarzyszenia działało 394 członków osób, w tym 373 kobiety.

Główne kierunki działań Okręgu Podkarpackiego SBP to: kreowanie pozytywnego wizerunku bibliotek, współpraca z WiMBP w Rzeszowie i bibliotekami woj. podkarpackiego w zakresie promowania książki i czytelnictwa, integracja środowiska i zwiększenie prestiżu zawodu bibliotekarza oraz podnoszenie kwalifikacji członków poprzez udział w różnych formach kształcenia i doskonalenia zawodowego. Członkowie Stowarzyszenia aktywnie włączali się w większość działań podejmowanych przez biblioteki oraz podejmowali własne inicjatywy. Działania online stanowiły alternatywę dla działań stacjonarnych i znacznie rozszerzyły ofertę bibliotek adresowaną do czytelników. Z powodu pandemii działalność struktur SBP została znacznie ograniczona. Bibliotekarze brali udział w wielu szkoleniach online, co wpłynęło na podniesienie ich kompetencji zawodowych.

Opracowanie:
Joanna Rozborska-Kałucka
Przewodnicząca Zarządu Okręgu w Rzeszowie

Zapraszamy do zapoznania się z kalendariami zamieszczonymi w Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej

Andrzej Jagusztyn, Zofia Staniszowa, „Kalendarium działalności Okręgu Rzeszowskiego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w latach 1947–1997”.

Andrzej Jagusztyn, Gabriela Radomska, „Kalendarium działalności Okręgu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Rzeszowie w latach 1998–2016”.

Udostępnij