Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich jest jedną z największych organizacji pozarządowych w Polsce, zrzeszającą osoby związane zawodowo lub naukowo z bibliotekoznawstwem i informacją naukową. Liczy około 8 tys. członków reprezentujących wszystkie rodzaje bibliotek, najwięcej (ok. 70%) pracuje w bibliotekach publicznych, ok. 9% – w bibliotekach naukowych. Swoim zasięgiem obejmuje cały kraj: w 16 okręgach działa 280 kół w 55 oddziałach.
Organizacja powstała w 1917 r. jako Związek Bibliotekarzy Polskich (ZBP) z inicjatywy dyrektorów warszawskich bibliotek, historyków, bibliofilów, bibliotekarzy i społeczników świadomych znaczenia bibliotek dla przyszłości polskiej nauki, kultury i edukacji. Liczyła 117 członków. Pierwszym jej przewodniczącym był Ignacy Tadeusz Baranowski, wybitny historyk, dyrektor Biblioteki Ordynacji Krasińskich.
W latach 1946–1953 działała pod nazwą Związek Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, działające pod aktualną nazwą od 1953 roku, kontynuuje działalność ZBP. Od 1927 r. jest członkiem Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich (IFLA).
Podobnie jak w pierwszych latach działalności misją Stowarzyszenia jest „działanie na rzecz rozwoju bibliotekarstwa, budowanie tożsamości zawodu bibliotekarza, integracja środowiska, a także kreowanie pozytywnego wizerunku bibliotek i zawodu bibliotekarza” (Strategia SBP na lata 2010–2021).
Początek Stowarzyszenia w Polsce południowo-wschodniej sięga drugiej połowy lat czterdziestych. 16 czerwca 1947 r. powstało w Rzeszowie Koło Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich, którego przewodniczącym został dr Tadeusz Stanisz, nauczyciel z wykształcenia – historyk. Zasługą koła było, m.in. zorganizowanie w latach 1948 i 1949 kursów dla bibliotekarzy w Sanoku i Łańcucie.
1 kwietnia 1955 r. utworzony został Okręg Rzeszowski Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Na pierwszą przewodniczącą Okręgu wybrano Zofię Strzelecką (znaną pod późniejszym nazwiskiem – Staniszowa). Okręg posiadał 4 oddziały. Głównym kierunkiem jego działań było szkolenie bibliotekarzy i opieka merytoryczna nad nimi.
Pierwsze lata działalności Okręgu to wytężony okres budowania struktur Stowarzyszenia. W powiatach powstają oddziały: 1955 r. – Łańcut, Mielec, Przeworsk, Rzeszów, Sanok, 1956 r. – Jarosław, Jasło, Lubaczów, Przemyśl, 1957 r. – Krosno, 1958 r. – Kolbuszowa. W latach 1968–1969 rozpoczynają działalność kolejne oddziały w: Brzozowie, Dębicy, Leżajsku, Lesku-Ustrzykach, Nisku, Ropczycach, Stalowej Woli i Tarnobrzegu. W okresie największego rozwoju organizacyjnego Okręg Rzeszowski liczył 21 oddziałów powiatowych i ponad 600 członków.
Po 1960 r. prace Stowarzyszenia skoncentrowane były na działaniach integrujących biblioteki różnych sieci w zakresie informacji o zbiorach bibliotecznych. Znaczącym osiągnięciem Okręgu było powierzenie mu organizacji Krajowego Zjazdu SBP w 1975 r. w Rzeszowie. Władze Stowarzyszenia w ten sposób doceniły dorobek organizacyjny i organizatorski Okręgu.
W kolejnych kadencjach funkcje przewodniczących Zarządu Okręgu pełnili: Stanisław Gabryel (1958–1960), Zbigniewa Schultis (1960–1968), Aleksandra Miś (1968–1970), Zdzisław Daraż (1970–1972 i 1977–1993), Ludmiła Tokarska (1972–1977) i Gabriela Radomska (1993–2001).
W latach 1976–2001 działalność Okręgu była skupiona głównie na zagadnieniach szkoleniowych bibliotekarzy i doskonaleniu ich działalności zawodowej oraz popularyzacji Stowarzyszenia w społeczeństwie (publikacja Andrzej Jagusztyn, Zofia Staniszowa, „Kalendarium działalności Okręgu Rzeszowskiego SBP w latach 1947–1997”, SBP Zarząd Okręgu, Rzeszów 2000).
W latach 2001–2002 dokonano prac scaleniowych, polegających na powrocie do poprzedniego stanu sprzed reformy administracyjnej z 1975 r. Na mocy uchwały nr 11/2001 Zarządu Głównego SBP z 30 listopada 2001 r. powołano 16 okręgów, działających na terenie 16 województw. Natomiast 3 okręgi na Podkarpaciu: Krosno, Przemyśl i Tarnobrzeg przekształcono na podstawie postanowień tamtejszych zjazdów okręgowych w oddziały.
Nowy układ podziału administracyjnego kraju obowiązujący od 1999 r. był praktycznie wdrażany w życie w odniesieniu do naszych struktur statutowych od Zjazdu Okręgowego w 2002 r. Począwszy od 2002 r. Okręg wyszedł z szeroką informacją do społeczeństwa o bibliotekach oraz pracownikach książki i słowa drukowanego. Znalazło to wyraz w uczestnictwie w ogólnopolskich konkursach SBP: Tydzień Bibliotek, Mistrz Promocji Czytelnictwa, Bibliotekarz Roku. Ponadto promowaliśmy aktywnie we współpracy z bibliotekami powiatowymi ogólnopolskie akcje propagujące czytelnictwo, m.in.: Cała Polska Czyta Dzieciom (laureatem była MBP w Jaśle, która zgromadziła największą liczbę statuetek), Konkurs Literackiej Twórczości Dzieci i Młodzieży oraz Twórcy – Słowa – Pokolenia (MBP w Jaśle), Łamiąc milczenie (MBP w Tarnobrzegu), Krośnieński Konkurs Literacki i Krośnieński Mistrz Ortografii (KBP w Krośnie), Międzynarodowa Literacka Jesień Pogórza (MiPBP w Kolbuszowej). Wymienione powyżej konkursy mają charakter cykliczny – odbywają się co roku.
Z inicjatywy SBP większość bibliotek publicznych bierze udział w odbywającej się każdego roku od 8 do 15 maja ogólnopolskiej akcji „Tydzień Bibliotek”, połączonej z Dniem Bibliotekarza (8 maja). Jest to największy w skali kraju program popularyzujący znaczenie bibliotek w życiu społecznym i kulturalnym. Za najciekawsze wydarzenia organizowane w ramach Tygodnia Bibliotek Stowarzyszenie przyznaje bibliotekom nagrody i wyróżnienia.
Zadaniem konkursów jest jak najszersza popularyzacja działalności bibliotek poprzez pokazanie najciekawszych form ich aktywności, popularyzacja czytelnictwa oraz pracowników bibliotek wyróżniających się dokonaniami zawodowymi, a także działalnością społeczną. Stowarzyszenie przyznaje medale i odznaczenia bibliotekarzom wyróżniającym się w działalności stowarzyszeniowej, a także przedstawicielom innych zawodów i władz samorządowych za zasługi dla rozwoju bibliotekarstwa: Honorowa Odznaka Stowarzyszenia (od 1967 r.), Medal „W Dowód Uznania” (od 1997 r.). Bibliotekom, instytucjom i organizacjom przyznawany jest Medal „Bibliotheca Magna Perennisque” za zasługi dla rozwoju bibliotekarstwa i czytelnictwa.
W ramach zadania z zakresu popularyzacji zbiorów i usług bibliotecznych oddziały i koła Stowarzyszenia podejmowały wspólnie z większymi bibliotekami miejskimi edycję periodyków, których adresatem był jak najszerszy krąg odbiorców. W tym miejscu należy wymienić m.in.: „Krośnieńskie Zeszyty Biblioteczne” (ukazujące się od 1991 r. do chwili obecnej), „Bibliotekarza Rzeszowskiego” (1995–1998), „Przemyski Przegląd Kulturalny” (od 2006, w 2016 r. pismo obchodziło 10-lecie istnienia) i „Biuletyn Informacyjny PBP” (1995–1999), „Biuletyn Informacyjny MBP w Jaśle” (od 2003 r.).
W kadencjach lat 2002–2017 przewodniczącymi Zarządu Okręgu były: Halina Piotrowska (2002–2005), Dorota Rzeszutek (2005–2009 i 2009–2013) i Małgorzata Sierżęga (2013–2017).
Dorobkiem ostatnich dwóch kadencji Zarządu Okręgu SBP było m.in.:
Okręg Podkarpacki SBP na koniec 2016 r. liczył 7 oddziałów: Jasło, Kolbuszowa, Krosno, Przemyśl, Rzeszów, Rzeszów Biblioteki Naukowe, Tarnobrzeg, oraz 18 kół. Największą liczbę kół posiadał Oddział Rzeszowski – 6, Oddział Przemyski – 4, pozostałe oddziały – po 2 koła. Liczba członków wynosiła 448 osób, w tym 422 kobiety. Większość członków Okręgu zatrudniona była w bibliotekach publicznych – 413 osób (92,2%), pozostali reprezentowali biblioteki naukowe (BUR, BPRz., Biblioteka Muzeum Okręgowego) – 35 osób (7,8%).
Główne kierunki działań Okręgu Podkarpackiego SBP to: kreowanie pozytywnego wizerunku bibliotek, współpraca z WiMBP w Rzeszowie i bibliotekami woj. podkarpackiego w zakresie promowania książki i czytelnictwa, integracja środowiska i zwiększenie prestiżu zawodu bibliotekarza oraz podnoszenie kwalifikacji członków poprzez udział w różnych formach kształcenia i doskonalenia zawodowego.
Dla upamiętnienia 100. rocznicy powstania Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich oraz 70. rocznicy Stowarzyszenia w Polsce południowo-wschodniej Zarząd Okręgu SBP w Rzeszowie we współpracy z Zarządem Oddziału w Rzeszowie oraz WiMBP w Rzeszowie podjął się organizacji spotkania Jubileuszowego przybliżającego mieszkańcom Podkarpacia dorobek jednej z najstarszych organizacji zawodowych w Polsce oraz jej wkład w rozwój bibliotekarstwa i informacji naukowej.
Hasło jubileuszu SBP – „Wiedza i doświadczenie, tradycja i nowoczesność” – nawiązuje do cech charakteryzujących Stowarzyszenie na przestrzeni wieku działalności: kreowanie pozytywnego wizerunku bibliotek i zawodu bibliotekarza, promowanie książki i czytelnictwa, stosowanie nowoczesnych form obsługi użytkowników, doskonalenie zawodowe kadr bibliotecznych, integracja środowiska i wzmocnienie prestiżu zawodu bibliotekarza. Spotkanie jubileuszowe połączone było z uhonorowaniem najbardziej zasłużonych członków SBP odznaczeniami stowarzyszeniowymi. Dla uczczenia jubileuszu 70-lecia Zarząd Okręgu SBP w Rzeszowie prowadzi zaawansowane prace nad „Kalendarium działalności Okręgu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Rzeszowie w latach 1998–2016” w opracowaniu Andrzeja Jagusztyna i Gabrieli Radomskiej, stanowiącym kontynuację opracowania pod nieco innym tytułem obejmującym lata 1947–1997 („Kalendarium działalności Okręgu Rzeszowskiego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w latach 1947–1997” w oprac. Andrzeja Jagusztyna i Zofii Staniszowej). Obie publikacje są opracowywane przez współautorów całkowicie społecznie, za co członkowie Stowarzyszenia są im niezmiernie wdzięczni.
Opracowanie:
Małgorzata Sierżęga
dr Andrzej Jagusztyn
W latach 2017–2021 przewodniczącą Zarządu Okręgu była Małgorzata Sierżęga.
Najważniejsze wydarzenia w kadencji 2017–2021:
Okręg Podkarpacki SBP na koniec 2021 r. liczył 7 oddziałów: Jasło, Kolbuszowa, Krosno, Przemyśl, Rzeszów, Rzeszów Biblioteki Naukowe i Tarnobrzeg. Największą liczbę kół posiadał Oddział Rzeszowski – 8, Oddział Przemyski – 4, w pozostałych oddziałach funkcjonowały po 2 koła. W szeregach Stowarzyszenia działało 394 członków osób, w tym 373 kobiety.
Główne kierunki działań Okręgu Podkarpackiego SBP to: kreowanie pozytywnego wizerunku bibliotek, współpraca z WiMBP w Rzeszowie i bibliotekami woj. podkarpackiego w zakresie promowania książki i czytelnictwa, integracja środowiska i zwiększenie prestiżu zawodu bibliotekarza oraz podnoszenie kwalifikacji członków poprzez udział w różnych formach kształcenia i doskonalenia zawodowego. Członkowie Stowarzyszenia aktywnie włączali się w większość działań podejmowanych przez biblioteki oraz podejmowali własne inicjatywy. Działania online stanowiły alternatywę dla działań stacjonarnych i znacznie rozszerzyły ofertę bibliotek adresowaną do czytelników. Z powodu pandemii działalność struktur SBP została znacznie ograniczona. Bibliotekarze brali udział w wielu szkoleniach online, co wpłynęło na podniesienie ich kompetencji zawodowych.
Opracowanie:
Joanna Rozborska-Kałucka
Przewodnicząca Zarządu Okręgu w Rzeszowie
Zapraszamy do zapoznania się z kalendariami zamieszczonymi w Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej